Η «Πολιτική Πανούκλα» της «Νεκροπολιτικής»: Ειρήνη εν μέσω Βιοεξουσίας στην Ουκρανία;

Οι πρόσφατες δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ σχετικά με την ανάγκη τερματισμού του πολέμου στην Ουκρανία, φέρνουν στο προσκήνιο μια σειρά από κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με τη φύση της σύγχρονης πολιτικής και την αξία της ανθρώπινης ζωής. Στο πλαίσιο αυτό, οι έννοιες της "πολιτικής πανούκλας", της "νεκροπολιτικής" και της "βιοεξουσίας" αναδεικνύονται ως απαραίτητα εργαλεία για την κατανόηση της τρέχουσας κατάστασης και των προοπτικών για ειρήνη.

Η «Πολιτική Πανούκλα»: Μια Επιδημία απότοκος της παρακμής και της κοινωνικής κρίσης.

Ο όρος "πολιτική πανούκλα" (που εισήγαγα στην προηγούμενη δεκαετία) χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια κατάσταση όπου η πολιτική σήψη και η αδιαφορία για την ανθρώπινη ζωή εξαπλώνονται σαν επιδημία. Η έννοια της "πολιτικής πανούκλας" αναφέρεται και στη χρήση της βίας και της καταστολής ως εργαλείων διακυβέρνησης. Είναι μια μορφή εξουσίας που επιβάλλει τον έλεγχο μέσω της φόβου και της καταστροφής. Στο πλαίσιο του πολέμου η πολιτική πανούκλα εκδηλώνεται μέσω της στρατιωτικής επιθετικότητας, των βομβαρδισμών και της καταστροφής των αντίπαλων αστικών κέντρων.

Ωστόσο, η πολιτική πανούκλα δεν περιορίζεται μόνο στη φυσική βία. Περιλαμβάνει και την ψυχολογική και συμβολική βία, όπως την προπαγάνδα, την παραπληροφόρηση και τον χειρισμό των μέσων ενημέρωσης. Η Ουκρανία μέσω των χρηματοδοτήσεων της USAID (της περίφημης Αμερικάνικης βοήθειας) έχει χρησιμοποιήσει αυτά τα εργαλεία για να ελέγξει και χειραγωγήσει τη Διεθνή κοινή γνώμη .Αυτή η μορφή εξουσίας δημιουργεί ένα κλίμα φόβου και ανασφάλειας, το οποίο καθιστά δύσκολη την επίτευξη ειρήνης, καθώς οι πληθυσμοί εμπλέκονται σε μια διαρκή κατάσταση πολιορκίας.

Στον πόλεμο της Ουκρανίας, η πολιτική πανούκλα παρουσιάσθηκε με διάφορους τρόπους:

• Απανθρωποποίηση του εχθρού: Η προπαγάνδα και η ρητορική μίσους οδηγούν στην απανθρωποποίηση του εχθρού, καθιστώντας ευκολότερη τη δικαιολόγηση της βίας και της καταστροφής.
• Αδιαφορία για τα θύματα: Η αύξηση του αριθμού των θυμάτων και η συχνότητα των φρικαλεοτήτων οδηγούν σε μια μορφή "ανοσίας" στην ανθρώπινη τραγωδία.
• Εργαλειοποίηση του πόνου: Ο πόνος και η δυστυχία των θυμάτων χρησιμοποιούνται ως πολιτικά εργαλεία για την προώθηση συγκεκριμένης ατζέντας και συμφερόντων.

Η Νεκροπολιτική: Η Εξουσία της Ζωής και του Θανάτου

Η έννοια της "νεκροπολιτικής", όπως διατυπώθηκε από τον Ασίλ Μπέμπε, αναφέρεται στη δυνατότητα της εκάστοτε εξουσίας να αποφασίζει ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει. Στο πλαίσιο του πολέμου, η νεκροπολιτική εκδηλώνεται μέσω της επιλεκτικής βίας, των μαζικών θυμάτων και της καταστροφής των υποδομών που απαιτούνται για την επιβίωση των πληθυσμών. Οι παρακρατικοί και οι Ναζί στην Ουκρανία έχουν χρησιμοποιήσει τη νεκροπολιτική ως εργαλείο για να επιβάλουν την πολιτική τους βούληση.

Η νεκροπολιτική δεν αφορά μόνο τη φυσική εξόντωση, αλλά και την κοινωνική και πολιτική εξαφάνιση. Στην Ουκρανία, οι παρακρατικοί έχουν επιτεθεί σε πολιτικά και πολιτιστικά κέντρα, προσπαθώντας να εξαφανίσουν την ταυτότητα και την ιστορία του ουκρανικού έθνους (δείτε τι συνέβη στην ελληνική κοινότητα στην ευρύτερη περιοχή της Μαριούπολης). Αυτή η μορφή εξουσίας δημιουργεί μια κατάσταση όπου η ζωή και ο θάνατος γίνονται εργαλεία πολιτικής διαπραγμάτευσης. Ιδιαίτερα όταν η εξουσία ασκείται από το ελεγχόμενο από τους ίδιους κράτος κάτι που καθιστά την επίτευξη ειρήνης εξαιρετικά δύσκολη. Στον πόλεμο της Ουκρανίας, η νεκροπολιτική εκδηλώθηκε με τους ακόλουθους τρόπους:

• Τη Διαχείριση του θανάτου: Το κράτος χρησιμοποιεί τη βία και τον πόλεμο για να διαχειριστεί τον πληθυσμό, επιλέγοντας ποιοι θα στρατευθούν, στην ουσία ποιοι θα θυσιαστούν για αυτό που εμφανίζουν ως το "καλό" του έθνους.
• Την Δημιουργία "ζωνών θανάτου": Η εξέλιξη του πολέμου διαμορφώνει "ζώνες θανάτου" όπου η ανθρώπινη ζωή χάνει την αξία της και η βία γίνεται ο κανόνας αδιάφορα ποιος την υφίσταται.
• Την Εξαίρεση από τον νόμο: Σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως για παράδειγμα η εμπόλεμη περίοδος, το κράτος μπορεί να αναστείλει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών, θέτοντάς τους σε μια κατάσταση "εξαίρεσης" από τον νόμο.

Ακόμα και τις εκλογές για νέο πρόεδρο «έχουν ξεχάσει» με συνέπεια ο Ζελένσκι να παραμένει απονομιμοποιημένος.

Η Βιοεξουσία: Η Διαχείριση της Ζωής

Η έννοια της "βιοεξουσίας", όπως διατυπώθηκε από τον Μισέλ Φουκώ, αναφέρεται στη διαχείριση της ζωής και του θανάτου από την εξουσία μέσω διαφόρων μηχανισμών και τεχνολογιών. Στο πλαίσιο του πολέμου, η βιοεξουσία εκδηλώνεται μέσω της διαχείρισης των πληθυσμών, της υγείας και των πόρων. Η Ουκρανία έχει χρησιμοποιήσει τη βιοεξουσία για να ελέγξει τους πληθυσμούς στις εμπόλεμες περιοχές, να περιορίσει την αποφυγή στράτευσης και να διαχειριστεί τους πόρους για να διατηρήσει τον έλεγχο.

Η βιοεξουσία, ωστόσο, δεν περιορίζεται μόνο στην καταστολή. Περιλαμβάνει και τη δημιουργία όχι μόνον νέων μορφών ζωής και επιβίωσης, αλλά και την δικαιολογητική πολιτικά βάση του προσεταιρισμού της χώρας από τους Δυτικούς και ιδίως το ΝΑΤΟ. Στην Ουκρανία, οι διεθνείς οργανισμοί και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις έχουν χρησιμοποιήσει τη βιοεξουσία για να παρέχουν ανθρωπιστική βοήθεια και να υποστηρίξουν τους πληθυσμούς που έχουν πληγεί από τον πόλεμο. Αυτή η μορφή εξουσίας δημιουργεί μια νέα δυναμική, όπου η ζωή και η επιβίωση γίνονται εργαλεία ειρήνης και ανάκαμψης.

Στον πόλεμο της Ουκρανίας, η βιοεξουσία εμφανίζεται με διάφορους τρόπους όπως:

• Ο Έλεγχος του πληθυσμού: Το κράτος χρησιμοποιεί διάφορα μέσα για να χειραγωγήσει τον πληθυσμό, όπως η προπαγάνδα, η παρακολούθηση, η λογοκρισία, μέσω του ασφυκτικού ελέγχου των ΜΜΕ.
• Την Ιατρικοποίηση του πολέμου: Η ιατρικοποίηση αναφέρεται στην επέκταση της ρυθμιστικής ιατρικής παρέμβασης σε εμπειρίες και συμπεριφορές, κοινωνικής παρά βιολογικής διάστασης. Έτσι λοιπόν ο πόλεμος αντιμετωπίζεται ως μια "ασθένεια" που πρέπει να θεραπευτεί, με τη χρήση στρατιωτικής βίας και τεχνολογίας, γεγονός που θα οδηγήσει σε αποκλίνουσες κοινωνικά συμπεριφορές χωρίς ίχνος αυτοενοχής και άρα αυτοελέγχου .
• Την Διαμόρφωση της "κανονικότητας": Το κράτος προσπαθεί να διαμορφώσει μια νέα "κανονικότητα" στην οποία ο πόλεμος και η βία γίνονται αποδεκτά.

Ειρήνη εν μέσω Βιοεξουσίας: Μια Δύσκολη Πρόκληση

Η διαδικασία για ειρήνευση στην Ουκρανία είναι μια δύσκολη πρόκληση, καθώς πρέπει να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της πολιτικής πανούκλας, της νεκροπολιτικής και της βιοεξουσίας. Στην ουκρανική σύγκρουση, οι ηγεμονικές δυνάμεις -είτε πρόκειται για κρατικούς φορείς είτε για διεθνείς συμμαχίες- συμμετέχουν σε μια διαρκή άσκηση νεκροπολιτικής, όπου ο θάνατος εργαλειοποιείται ως πολιτικό και στρατηγικό μέσο. Οι διαπραγματεύσεις για την ειρήνη δεν αφορούν απλώς την παύση των εχθροπραξιών, αλλά ενσωματώνουν και την ερώτηση: ποια ζωή έχει αξία και ποια μπορεί να θυσιαστεί;

Στην περίπτωση του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας, η βιοεξουσία εκδηλώνεται μέσα από τις στρατηγικές ελέγχου των πληθυσμών: από τη στρατολόγηση και την προπαγάνδα, έως τη διαχείριση των προσφύγων και την εκμετάλλευση ανθρωπιστικών κρίσεων. Η ειρήνη, υπό αυτή την έννοια, δεν είναι μια ουδέτερη διαδικασία. Αντίθετα, εμπεριέχει μηχανισμούς ελέγχου που καθορίζουν τη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων και το πώς θα επιβιώσει (ή όχι) ένας λαός μέσα από τις επιπτώσεις της σύγκρουσης. Η ειρήνη δεν αποτελεί απλώς μια ανθρωπιστική επιδίωξη, αλλά και μια πολιτική διαδικασία που ενσωματώνει τα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων. Η πολιτική πανούκλα, η νεκροπολιτική και η βιοεξουσία συνθέτουν ένα τρίγωνο εξουσίας που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο μια διαμάχη τελειώνει και με ποιους όρους.

Για να επιτευχθεί μια βιώσιμη ειρήνη, είναι απαραίτητο να γίνουν αποδεκτά:

• Η Αποκατάσταση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας: Η ειρήνη πρέπει να βασίζεται στην αναγνώριση της αξίας κάθε ανθρώπινης ζωής και στην αποκατάσταση της αξιοπρέπειας των θυμάτων.
• Η Δικαιοσύνη και η λογοδοσία: Οι υπεύθυνοι για εγκλήματα πολέμου και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να λογοδοτήσουν.
• Ο Διάλογος και η συμφιλίωση: Η ειρήνη απαιτεί διάλογο και συμφιλίωση μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών, καθώς και την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και αμοιβαίας κατανόησης.
• Η Αποστρατιωτικοποίηση της πολιτικής: Η ειρήνη απαιτεί την αποστρατιωτικοποίηση της πολιτικής και την προώθηση ειρηνικών και δημοκρατικών λύσεων στις συγκρούσεις.

Οι δηλώσεις Τραμπ, αν και παρουσιάζονται ως λαϊκίστικες, φέρνουν στο προσκήνιο μια αναπόφευκτη αλήθεια: η ειρήνη δεν επιτυγχάνεται μόνο με διακηρύξεις και διαπραγματεύσεις, αλλά προϋποθέτει μια βαθύτερη ανατροπή των μηχανισμών που αναπαράγουν τη βία. Το ερώτημα δεν είναι αν η ειρήνευση είναι δυνατή, αλλά ποιοι θα επιβάλουν τους όρους της και ποιες ζωές θα συνεχίσουν να θεωρούνται διαχειρίσιμες ή αναλώσιμες.

Αν η ειρήνη δεν αποσυνδεθεί από τις δομές εξουσίας που αναπαράγουν τη σύγκρουση, τότε κινδυνεύει να γίνει απλώς μια ακόμα μορφή βιοπολιτικού ελέγχου – ένας μηχανισμός που δεν καταργεί τη βία, αλλά την επαναπροσδιορίζει στο πλαίσιο μιας νέας κανονικότητας. Και αυτό είναι το μεγάλο διακύβευμα κάθε σύγχρονης διαπραγμάτευσης για την παύση ενός πολέμου.